Franse Verkiezingen 2017 #29

Zo direct om tien uur draagt François Hollande het presidentschap over aan Emmanuel Macron, de jongste leider van het land sinds Napoleon. Macron draagt voor de gelegenheid een pak van ongeveer 450 euro. De overdracht gebeurt tijdens een simpele ceremonie op het Elyséepaleis, die nergens officieel beschreven is. In de loop der geschiedenis is een strict protocol ontstaan, maar niets staat de president in de weg om alles over boord te gooien. Hollande ontvangt Macron op het bordes van het Elysée en vertelt achter gesloten deuren de nieuweling gedurende een half uurtje de staatsgeheimen. Daarna verlaat de oude president het paleis. Macron wordt uitgeroepen tot president door de voorzitter van de Constitutionele Raad, Laurent Fabius (die al premier was toen Macron zes jaar oud was). Voor de Invalides klinken 21 kanonsschoten, een overbljfsel van de monarchie. Dan volgt een ritje over de Champs-Elysées en om vijf uur ’s middags bezoekt de nieuwe president traditiegetrouw het stadhuis van Parijs. Een select groepje genodigden mag het protserige stadhuis in, terwijl het plebs op het plein mag staan. Vervolgens vliegt Macron maandagochtend naar Angela Merkel in Berlijn. Later die dag, of op zijn laatst dinsdagochtend presenteert Macron zijn regering met wie hij het land gaat proberen te hervormen, zoals velen van zijn voorgangers. En dan begint het echte werk pas.

Hollande zal vandaag met gemengde gevoelens beleven. Zijn vijf jaar waren niet bepaald een succes. Macron heeft hem verraden, maar tegelijkertijd is de ex-minister van economie ook Hollandes kroonprins. Zonder Hollande zou Macron vandaag nooit president geworden zijn.

Het slechte weer, een rode draad in Hollandes 1825 dagen durende regeerperiode, bleek niet alleen een metafoor voor de ‘normale’ president, maar voor het hele land. Er waren zelfs zoveel donkere wolken dat Hollande als eerste president besloot om geen kandidaat te zijn voor zijn eigen opvolging.

Uiteraard zijn de afgelopen vijf jaar gekenmerkt door de golf van terreuraanslagen. Op vrijdag 13 november 2015, toen de afslachting in de Bataclan nog aan de gang was, riep Hollande al de noodtoestand uit. Die is ruim anderhalf jaar later nog steeds van kracht. Aan het nut ervan wordt getwijfeld, maar het ziet er voorlopig niet naar uit dat Macron de noodtoestand zal afschaffen.

Zijn meeste krediet verspeelde Hollande met zijn voorstel om de nationaliteit af te nemen van terroristen met een dubbele nationaliteit. Het voorstel leidde tot veel kritiek (ook van mij), en uiteindelijk moest Hollande door het stof. De nieuwe wet kwam er niet, maar de schade die hij had aangericht bleek onherstelbaar.

Hollande beloofde regelmatig de ‘werkloosheidscurve om te buigen’. Een technocratische term . Ook daar is hij niet in geslaagd. Er kwamen onder zijn bewind 1,2 miljoen werkzoekenden bij. Hij deed het daarmee niet eens veel slechter dan zijn voorganger Sarkozy. De verschillende wetten om de arbeidsmarkt te hervormen leidden tot grote en vaak gewelddadige protesten.

Tussen de regendruppels door verscheen nog wel een regenboog: het afschaffen van de regel dat alleen heterostellen met elkaar mochten trouwen. Misschien was het wel zijn belangrijkste sociale besluit. Zo'n anderhalf decennium na Nederland en België leidde deze maatregel tot de grootste protesten sinds 1984. Het ‘homohuwelijk’ bleek Frankrijk diep te verdelen.

Volgens Le Monde werd Hollande deze week al nostalgisch over zijn naderende afscheid. Maar echt medelijden hoeven we niet te hebben met de man die officieel nog steeds inspecteur van financiën is: zijn pensioen bedraagt zo'n 6.220 euro per maand, maar als oud-president is hij ook levenslang lid van de Conseil d'État. Dat levert zo'n 14.000 euro per maand op.

Daarnaast houdt hij vijf jaar recht op beveiliging, chauffeurs en drie medewerkers. En ook op een kantoor: Hollande huurde ruim 300 vierkante meter tegenover het Louvre, voor ongeveer 15.000 euro per maand. Dit hele pakket natuurlijk betaald door de schrijver dezes en de andere crowdfunders van de Franse staat.

Wat Hollande nu gaat doen is nog niet helemaal duidelijk. Hij zal de politiek waarschijnlijk niet verlaten en zich in ieder geval gaan wijden aan de stichting ‘La France s'engage’ die hij een paar jaar geleden oprichtte.

De volgende etappe voor Macron zijn de parlementsverkiezingen op 11 en 18 juni aanstaande. Het zal een harde en cruciale campagne worden. Vanuit het niets moest La République en marche (LREM of REM), de nieuwe naam van Macrons clubje, ruim vijfhonderd kandidaten vinden. Er waren 19.000 aanmeldingen en deze week werden de eerste 428 namen bekend gemaakt, de helft vrouwen en de helft mannen.

Uiteraard was niet iedereen blij met de selectie. François Bayrou, de centrumpoliticus die zich aansloot bij Macron, was donderdagavond zelfs laaiend. Die onenigheid was vrijdagavond al bijgelegd: Bayrous beweging Modem krijgt toch ruim honderd kandidaten.

Zoals te verwachten viel van een kersverse partij ging er nogal wat mis: een aantal kandidaten wist van niets en anderen deden stof opwaaien. In het zuiden is een torera kandidaat, tot ergernis van dierenbeschermers. 

Op de lijst stond ook Gaspard Gantzer, de onafscheidelijke spin doctor van Hollande. Macron en Gantzer zaten samen in de klas op de ENA. Minister van Defensie en Macron-aanhanger, Jean-Yves Le Drian, was not amused. Drian beschouwt zichzelf als de Koning van Bretagne en moet niets hebben van een geparachuteerde courtisan op zijn territorium. Na alle ophef besloot Gantzer zich terug te trekken. Ook hij zal nu op zoek moeten naar een echte baan.

Meer dan de helft van Macrons kandidaten heeft nooit in de politiek gezeten. De burger keert dus ‘terug in het hart van de politiek’. Een wat ongelukkige formulering, aangezien politici natuurlijk ook burgers zijn, ook al zijn zij door hun decennialange carrière vaak het contact kwijtgeraakt met de burgerlijke maatschappij.

Het succes van Macron heeft het oude systeem opgeblazen. Van de PS en de Républicains is weinig meer over, maar ook het Front national zit nu in iets dat lijkt op een interne crisis. Verschillende socialisten begonnen hun eigen splinterbewegingen, Marion Maréchal-Le Pen van het Front national maakte bekend te stoppen met de politiek, en de conservatieve partij LR is verdeeld in verschillende bloedgroepen na het pijnlijke verlies van Fillon. De komende maanden zal het Franse politieke landschap er heel anders uit gaan zien. De rookdampen zijn nog lang niet opgetrokken, dus de contouren van het nieuwe landschap zijn nog niet zichtbaar.

Op de kandidatenlijst van La République en marche (LREM of REM) ontbreekt de naam van Manuel Valls. De oud-premier kreeg deze week de hoon over zich heen van het hele land toen hij op de radio aankondigde dat hij kandidaat zou zijn voor En Marche. Niet veel later zei de voorzitter van LREM dat Valls helemaal geen aanvraag had ingediend en dat hij dat alsnog kon doen, online, zoals iedereen. Uiteindelijk besloot LREM om hem geen kandidaat te maken, maar om evenmin een kandidaat tegenover hem te zetten in Valls’ kiesdistrict in het departement Essonne. Een halfslachtige keuze die politiek slim kan uitvallen: mocht Valls verslagen worden, dan is dat niet de schuld van LREM.

De PS begon een procedure van uitsluiting tegen Valls die zich alles denkt te kunnen permitteren. Vandaag zei de oud-premier nog “Zonder bescheiden te zijn, denk ik dat ze me nodig hebben.”

Het lijkt erop dat de anti-Europa retoriek uitgewerkt is. In maart haalde Wilders er minder stemmen mee dan verwacht, terwijl diens geestverwant Marine Le Pen haar anti-europaprogramma in de laatste dagen voor de verkiezing omgooide (zie nieuwsbrief 26). Na haar nederlaag afgelopen zondag, riep Gilbert Collard, een van de drie huidige kamerleden van het FN, op om het hele anti-euroverhaal maar te laten vallen en te accepteren dat de gezamenlijke munt zal overleven.

Ondertussen huivert de Londense City van Macron. De voortvarendheid van de nieuwe president zou mogelijk bedrijven van Londen naar Parijs kunnen lokken. De Franse hoofdstad kan profiteren van de Brexit, maar de concurrentie met Amsterdam, Frankfurt en Dublin is moordend.

Bij de Oosterburen zijn de meningen een week na de verkiezing ook verdeeld. Misschien dat Macron morgen tijdens zijn charmeoffensief in Berlijn de Duitsers gerust kan stellen.

Het is de eerste keer in de geschiedenis dat de presidentiële machtsoverdracht op een zondag plaatsvindt. Daardoor kan de wekelijkse mis niet uitgezonden worden op France 2. Christine Boutin, een ultra-katholieke oud-minister die in de campagne haar steun uitsprak voor Marine Le Pen, vindt dat een schande. “De keuzes van Emmanuel Macron zijn duidelijk!” twittert ze. Met andere woorden: Macron is de antichrist. Gelukkig voor Boutin zond France 2 vanmorgen wel degelijk een mis uit, maar al om 07 uur 35. Op dat tijdstip lag Boutin waarschijnlijk nog met haar eigen neef in bed.

Alle voorgaande afleveringen van deze nieuwsbrief vindt u hier. Deel deze nieuwsbrief met collega’s en/of vrienden die ook in Frankrijk geïnteresseerd zijn. Vragen en opmerkingen zijn welkom op news@devries.fr.

Heeft u na deze nieuwsbrief nog steeds honger naar informatie over Frankrijk? Abonneer u dan op So French!, mijn tweewekelijkse, Engelstalige podcast. Dat kan in iTunes, Tunein Radio of in Soundcloud. Er is dit weekend weer een nieuwe aflevering verschenen, opgenomen op het nieuwe adres van Hollande: 242, rue de Rivoli.