Franse Politiek #57

Na maanden wachten is Emmanuel Macron dan eindelijk officieel kandidaat voor zijn eigen opvolging. Maar door de oorlog in Oekraïne is de presidentscampagne ineens futiel geworden. Ondertussen hebben alle concurrenten van Macron ruzie met elkaar en met zichzelf.

In de dagelijkse peiling van Les Echos en instituut OpinionWay schiet Macron vandaag door het dak naar 30 procent, bijna een derde meer dan een maand geleden. Nooit eerder stond hij zo hoog in de peilingen. De president profiteert duidelijk van een leider-in-oorlogstijd-bonus. De vraag is nu alleen nog wie op 24 april zijn tegenstander zal zijn.

Dat is zeker iemand van het trio Le Pen-Pécresse-Zemmour. Marine Le Pen lijkt niet te lijden onder haar banden met het Kremlin: ze loopt uit naar 19 punten. Pécresse glijdt weg en stevent af op de laagste score van conservatieven ooit. Met Zemmour wisselt zij stuivertje rond de 13/14 procent. Tel daar ook de twee procent van de kleine kandidaat Nicolas Dupont-Aignan bij, en bijna de helft van de Fransen blijkt te willen kiezen voor een nationalistisch-conservatieve kandidaat. Links brokkelt ondertussen nog verder af: Taubira stopt ermee en Hidalgo stokt op 3%, Mélenchon blijft rond de tien procent hangen. In de tweede ronde zou Macron van Le Pen winnen met 59%. Een comfortabele voorsprong voor de president, maar ter vergelijking: in 2017 was de uitslag van datzelfde duel 66%-33%. Marine Le Pen zou dus kunnen rekenen op ruim een kwart meer stemmen dan vijf jaar geleden. In dit tempo is zij wellicht president in 2027, maar nu dus (nog even) niet.

De grootste winnaar is echter de blanco kandidaat. Gevreesd wordt dat 30 procent van de kiezers thuis zal blijven. in 2017 was dat nog 22 procent, maar de interesse voor de presidentscampagne is nu nog lager dan de laatste keer. Een campagne gestart om zoveel mogelijk mensen te verleiden zich nog in te schrijven in het kiezersregister leverde niet veel op. Zes procent van de Fransen heeft nog geen kiesbewijs.

Nog maar twee weken geleden leek het knap werk van Macron. Hij had Poetin en Biden na druk heen en weer bellen zover gekregen dat ze akkoord gingen met een ontmoeting. Een paar dagen later zat Europa in de grootste oorlog sinds WO2. Poetin had iedereen om de tuin geleid. Toch ligt de weg van diplomatie wat Parijs betreft nog steeds open: Macron belt iedere paar dagen met Poetin, ook gisteren, maar vooralsnog tevergeefs.

De oorlog in Oekraïne werpt een schaduw over de presidentscampagne. Vrijdag maakte Macron eindelijk zijn kandidatuur bekend in een brief aan zijn “lieve landgenoten”. Vanavond houdt hij zijn eerste campagnebijeenkomst in Poissy, waar hij met 200 zorgvuldig geselecteerde mensen in gesprek gaat. Maar erg veel zin lijkt het niet meer te hebben: zoals het er nu naar uitziet heeft Poetin Macron stevig in de armen van de Franse kiezer gedreven.

Iedere dorpsgek van minimaal 18 jaar oud met een Frans paspoort kon zich de afgelopen maanden presidentskandidaat noemen. Maar om ook echt mee te mogen doen aan de verkiezingen, moest iedere potentiële kandidaat minimaal 500 handtekeningen verzamelen van zo’n 42.000 senatoren, burgemeesters, gemeenteraadsleden van Parijs en Lyon en leden van de besturen van de overzeese gebiedsdelen. Door deze regel is de verkiezing eigenlijk niet meer dan een soort member-gets-member-actie.

Christiane Taubira, de winnares van de ‘Primaire populaire’ haalde die 500 niet, en gooide afgelopen woensdag de handdoek in de ring.

Vandaag (maandag) publiceerde de Conseil constitutionnel de definitieve lijst met de twaalf kandidaten die het wel lukte om minimaal 500 handtekeningen te verzamelen. Hieronder een overzicht van extreem-links naar extreem-rechts. De laatste kandidaat, de schaapherder Jean Lasalle, is lastig op het politieke hoefijzer te plaatsen. Het dozijn dat op 10 april meedoet ziet er zo uit:

Wat in deze lijst opvalt is dat Macron, zelfs na vijf jaar als president, nog steeds de allerjongste is. De gemiddelde leeftijd van zijn elf uitdagers is ruim 58 jaar. Iedereen zit al jaren, soms decennia lang in de politiek. De vernieuwing van de Franse politiek zal ook dit keer niet plaats vinden.

Nu de kandidaten bekend zijn, begint ook een lastige tijd voor de Franse media. Sinds het bekendmaken van de lijst om elf uur vanmorgen registreert mediawaakhond Arcom de spreektijd van de twaalf kandidaten. Omroepen moeten de kandidaten de komende drie weken ‘eerlijk behandelen’, naar gelang hun politiek gewicht, het aantal verkozen parlementsleden en de laatste peilingen. Radio- en televisiezenders moeten zelf met een stopwatch in de hand tot op de seconde nauwkeurig de spreektijd bijhouden. Dat overzicht geven ze dan dagelijks door aan Arcom.

Wanneer op 28 maart aanstaande de officiële campagne start, moeten alle kandidaten precies evenveel mediatijd krijgen. Die regel bestaat om de ‘politieke pluriformiteit’ te waarborgen, een principe dat zelfs in de Grondwet staat. In feite gaat Arcom daarmee dus op de stoel zitten van journalisten. Gedurende een maand mogen die hun programma’s niet meer op redactionele criteria samenstellen, maar puur en alleen nog op basis van een horloge. Tegenstrubbelen heeft geen zin: Wie de regels overtreedt verliest in het uiterste geval zijn uitzendvergunning.

Opponenten die elkaar het leven zuur maken is nog tot daar aan toe. Maar in Frankrijk maken politici het liefst hun eigen kamp zwart. Geen VN-macht lijkt de bekvechtende kandidaten meer uit elkaar halen. Zo verloor Le Pen zondagavond definitief haar nichtje Marion Maréchal-Le Pen aan Zemmour, die eerder al onder meer Europarlementariërs Nicolas Bay en Jérôme Rivière, en senator Stéphane Ravier van Le Pen pikte. “Ze heeft er geen zin meer in,” zei de senator Ravier over zijn voormalige bazin. 

De Parti radical de gauche liet Taubira keihard vallen. Bij de socialisten verlaten Elisabeth Guigou (in de vorige eeuw Europarlementariër en minister), Manuel Valls en François Rebsamen het zinkende schip om zich achter Macron te verschuilen. Yannick Jadot (Groenen) beschuldigde Zemmour er van een antisemiet te zijn, waarmee Jadot weer beschuldigd werd van antisemitisme. Hidalgo en Jadot richten zich samen op het “gevaar” van Mélenchon die volgens hen iets te coulant over Poetin zou zijn. Ségolène Royal, zelf nog verliezend kandidaat in 2007, steunt Jean-Luc Mélenchon, en dus niet Anne Hidalgo. “Schokkend,” reageerde de Parijse burgemeester op het zoveelste teken dat de PS hersendood is, zoals ook het Financieele Dagblad in dit artikel concludeert.

Fransen hebben altijd een speciale band met de Russen gehad, vraag maar aan Napoléon. Die innige relaties leiden nu tot soms gênante situaties. François Fillon twijfelde lang of hij zijn baantjes bij Sibur (zie aflevering 54) en Zarubezhneft zou opzeggen. De oud-premier heeft nauwe banden met het Kremlin maar kwam er uiteindelijk toch niet onderuit. Andere hooggeplaatste Fransen zijn nog niet zo ver: zo zit Dominique Strauss-Kahn (u weet nog wel, die ene) al bijna tien jaar comfortabel bij het investeringsfonds RDIF. Henri Proglio, een van de zwaargewichten uit het Franse zakenleven, blijft voorlopig nog gewoon werken voor Rosatom.

Het weekblad Le canard enchaîné wijdde onlangs een stukje aan de al vier jaar slepende affaire over mijn WOB-verzoek aan het Parijse stadhuis. Ondanks een uitspraak van de administratieve rechtbank in Parijs, weigert burgemeester Anne Hidalgo (in haar vrije tijd ook presidentskandidaat) de onkostennota’s van haar en haar kabinet te laten zien. Ze ging in cassatie bij het hoogste orgaan van het land, de Conseil d'état. Haar opzet om tijd te winnen voor de verkiezingen lijkt hiermee geslaagd. Bovendien mag slechts een klein groepje advocaten bij de Franse Raad van State pleiten, en daarom zijn zij 4 tot 5 keer duurder dan een ‘gewone’ advocaat. De juridische kosten van deze procedure lopen dus snel op. Waarschijnlijk hoopt Hidalgo dat ik me daardoor laat afschrikken. Voor de burgemeester vormen de kosten geen probleem: uiteindelijk draait de belastingbetaler op voor het uurtje-factuurtje van de chique advocaten die zij inschakelt. Met een aantal Franse confrères richtte ik in december daarom de vereniging Journalisten voor Transparantie (AJT) op, die bedoeld is om journalisen in soortgelijke procedures bij te staan. Transparantie is namelijk niet echt een Franse uitvinding. Wordt vervolgd.

+++🇮🇩✈️ Indonesië koopt zes Rafales en neemt een optie op nog eens 36. +++ 🗣7 maart organiseren het damesweekblad Elle en nieuwszender LCI het eerste echte debat. Acht kandidaten zijn uitgenodigd. +++ 🎖🥖Zoete broodjes: Macron speldde Christine Lagarde persoonlijk de versierselen op als commandeur in de nationale orde van verdienste. In de wandelgangen wordt de huidige president van de ECB genoemd als Macrons nieuwe premier als hij wordt herkozen.+++ 💰Het Franse handelstekort bereikte in 2021 het record van €84,7 miljard, terwijl de staatsschuld opliep naar 2.834 miljard, het hoogste van Europa. +++ 🇬🇧De Fransen moeten niet zo zeuren over het Frans. Gewoon Engels leren zou beter zijn voor de taal, vindt Luuk van Middelaar. +++ 🦠Op 14 maart aanstaande schaft Frankrijk de veelbekritiseerde pass vaccinal (de QR-code) af, zo zei de premier.+++

🇪🇺 📻Geïnteresseerd in de Europese politiek? Luister dan naar BNR Europa, iedere woensdag om 19 uur een nieuwe aflevering op BNR, op Spotify en iTunes en alle andere podcastplatforms.

🎭In april komt er een live versie van deze nieuwsbrief in een aantal theaters, in ieder geval in Amsterdam, Utrecht en Den Haag. Meer info volgt snel.

🙏🏽Dank voor het lezen en voor de vele vriendelijke reacties op de vorige afleveringen. In een speciale aflevering later deze week zal ik op veler verzoek de verschillende programmapunten van de kandidaten belichten.

Deel deze nieuwsbrief met collega’s en/of vrienden die ook in Frankrijk geïnteresseerd zijn. Alle voorgaande afleveringen vindt u hier. Vragen en opmerkingen zijn welkom op news@devries.fr. Wilt u deze nieuwsbrief steunen met een financiële bijdrage? Dat kan door hieronder te klikken.

⚡️De nieuwsberichten zijn ook te volgen op het Telegram Kanaal Franse Politiek.